De juiste behandeling voor de juiste patiënt, op het juiste moment: dat is het uitgangspunt van therapie op maat. Deze belangrijke trend in de medische wereld moet leiden tot betere zorg en lagere kosten, maar biedt ook kansen voor het Brabantse bedrijfsleven. De BOM zet zich op meerdere fronten in om de bedrijvigheid rondom gepersonaliseerde zorg te stimuleren. Zo waren we in 2018 betrokken bij de oprichting van het Therapie Op Maat instituut en ondersteunen we innovatieve bedrijven die een bijdrage willen leveren aan deze veelbelovende ontwikkeling.
Of het nu gaat om immunotherapie tegen kanker, antidepressiva of de bestrijding van reumaklachten: wat voor de één een effectieve behandeling is, kan voor de ander niet of zelfs averechts werken. Zo is de effectiviteit van immunotherapie afhankelijk van het afweersysteem van een patiënt, en hangt de werking van veel antidepressiva af van enzymen in de lever die per individu verschillen. Toch krijgen patiënten die op het eerste gezicht dezelfde ziekte hebben nog vaak dezelfde behandeling.
Goede gezondheid en welzijn: Gepersonaliseerde zorg leidt tot een betere zorg voor individuele patiënten en een optimale inzet van het zorgbudget – en sluit daarmee aan op de maatschappelijke opgave rondom gezond ouder worden.
Therapie op maat, ook wel gepersonaliseerde zorg of precisiegeneeskunde genoemd, moet hier verandering in brengen. Het uitgangspunt is om behandelingen zoveel mogelijk af te stemmen op persoonlijke factoren die van invloed kunnen zijn op het succes van de therapie - zoals de genetische kenmerken, levensstijl en wensen van de patiënt. Dit moet leiden tot een effectievere behandeling per patiënt en een optimale inzet van het zorgbudget.
Therapie Op Maat instituut
Hoewel de voordelen evident zijn, verloopt de implementatie van therapie op maat nog moeizaam. De beperkte beschikbaarheid van diagnostische tests speelt daarbij een grote rol. “Om de effectiviteit van specifieke behandelingen voor bepaalde patiënten te kunnen aantonen, is diagnostiek cruciaal. Maar door de vele schakels in het zorgsysteem duurt het lang voordat innovatieve tests naar de markt worden gebracht”, zegt Tim Kievits.
Kievits is de initiatiefnemer van het Therapie Op Maat instituut (TOMi), dat in 2018 met ondersteuning van de BOM werd opgericht. Door een brug te slaan tussen specialisten, ziekenhuizen, farmaceutische bedrijven, technologische bedrijven en zorgverzekeraars wil TOMi innovatie in het zorgsysteem versnellen. “Zo willen we klinische onderzoeken opstarten, waardoor nieuwe diagnostische tests en technologieën sneller gevalideerd kunnen worden. We zorgen voor het laatste stukje bewijsvoering waardoor de tests daadwerkelijk kunnen worden gebruikt.”
Daarnaast wil TOMi patiënten en zorgprofessionals informeren en begeleiden bij de toepassing van therapie op maat. Het uiteindelijke doel is om te komen tot een optimaal persoonlijk behandelplan, waarbij patiënt en specialist over alle relevante informatie beschikken om de juiste therapiekeuze te kunnen maken
Het ecosysteem in Brabant
Met een grote en snelgroeiende biotechsector, bovengemiddeld veel onderzoeksbureaus en state-of-the-art faciliteiten biedt Brabant een uitstekende voedingsbodem voor nieuwe bedrijvigheid rondom therapie op maat. De BOM levert samen met partners een actieve bijdrage aan versterking van dit ecosysteem. Zo speelden we een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het Pivot Park in Oss, dat life sciences bedrijven een bruisende campus met hoogwaardige R&D-faciliteiten biedt. Ook zijn wij één van de partners van het Codex4SME’s project, dat bedrijven toegang geeft tot faciliteiten en diensten die cruciaal zijn voor de ontwikkeling van therapie op maat.
ENPICOM en Glycostem
Verder ondersteunt de BOM diverse individuele bedrijven die zich met gepersonaliseerde zorg bezighouden. Zo investeerden we begin dit jaar in ENPICOM uit Den Bosch. Samen met Glycostem, een ander bedrijf uit de BOM-portfolio, ontving ENPICOM onlangs een subsidie van MIT Zuid om technologie te ontwikkelen voor de toepassing van therapie op maat in kankerbehandeling. Hieronder delen beide ondernemingen hun ervaringen met deze veelbelovende trend.
‘Betere keuzes maken op basis van data’
“Therapie op maat gaat wat mij betreft over data verzamelen, patiëntengroepen analyseren en op basis daarvan betere keuzes maken bij de behandeling van de individuele patiënt.” Aan het woord is Jos Lunenberg, CEO van ENPICOM. Het bedrijf uit Den Bosch wil een wereldspeler worden op het gebied van ‘immunomics’: de analyse van het immuunsysteem op basis van genetische data.
Hoewel de technologie breder inzetbaar is, richt ENPICOM zich momenteel vooral op de toepassing in kankerbehandeling. Lunenberg: “Vroeger kregen veel kankerpatiënten chemo; de afgelopen jaren is daar immunotherapie bijgekomen. Hierbij wordt het afweersysteem aan het werk gezet om tumorcellen op te ruimen. Of deze behandeling bij een patiënt aanslaat, is afhankelijk van de genetische sleutel van cellen in het afweersysteem. Onze software kan daar als het ware met een loep op inzoomen.”
Companion diagnostics
Inmiddels helpt ENPICOM, dat in 2017 werd opgericht, diverse biofarmaceutische bedrijven om immunotherapieën versneld te ontwikkelen. Uiteindelijk wil ENPICOM opschuiven richting companion diagnostics. Lunenberg legt uit: “Bij de juiste patiënt laat immunotherapie fantastische effecten zien. Maar twee derde en soms zelfs drie vierde van de patiënten reageert er niet op. Met companion diagnostics kun je voorkomen dat zij toch deze dure behandeling krijgen. Een geneesmiddel mag dan pas aan een patiënt worden voorgeschreven als via een specifieke test is aangetoond dat de therapie effectief kan zijn.”
De voordelen hiervan zijn volgens Lunenberg overduidelijk. “Hoe sneller je patiënten de juiste behandeling kan geven, hoe meer kans ze hebben om te overleven. Ook voorkom je dat er heel veel geld wordt uitgegeven aan een behandeling die geen zin heeft.”
Tussen wal en schip
Financiering kan een knelpunt vormen voor de ontwikkeling van bioinformatica bedrijven als ENPICOM, zo merkte meervoudig ondernemer Lunenberg. “Bij mijn vorige bioinformatica venture waren we de tijd te veel vooruit en vielen we in de jonge jaren redelijk tussen wal en schip. Traditionele investeerders in biofarmaceutische bedrijven stappen niet snel in software omdat ze de risicoprofielen niet begrijpen, terwijl veel ICT-investeerders de medische sector lastig vinden vanwege alle regulering.”
Om de technologie verder te kunnen ontwikkelen, haalde ENPICOM begin 2019 een investering op bij onder andere BOM Brabant Ventures. Lunenberg: “Voor ons is het heel belangrijk dat de BOM de potentie van onze technologie in een vroege fase heeft ingezien. Inmiddels merken we ook hoe goed de ondersteuning is. Ze hebben financiële specialisten die ons helpen bij de kwartaalanalyses en de netwerkevents zijn altijd goed. Bovendien heeft de BOM ons in contact gebracht met partners zoals Glycostem, waarmee we onlangs een samenwerking zijn aangegaan.”
‘Het is voor ons niet één patiënt, één product’
Voorspellen of immunotherapie bij een bepaalde patiënt kan aanslaan: dat is voor Glycostem Therapeutics de essentie van therapie op maat. Deze ontwikkeling is goed voor de patiënt, maar ook voor het bedrijf zelf. “Als je kunt aantonen dat je therapie effectief is, kun je het product beter verkopen.”
Glycostem, dat gevestigd is op het Pivot Park in Oss, is een koploper in de ontwikkeling van zogeheten cellulaire immunotherapie. Het bedrijf heeft een methode ontwikkeld om afweercellen te laten groeien uit stamcellen. Deze zogeheten NK-cellen kunnen aan patiënten worden toegediend om het immuunsysteem te versterken in de strijd tegen verschillende soorten kanker. In aanloop naar de geplande marktlancering in 2023 voert Glycostem momenteel klinische tests uit om de effectiviteit van het product aan te tonen.
Therapie op maat is daarbij voor Glycostem van groot belang, al wil Chief Scientific Officer Jan Spanholtz graag verduidelijken wat hij hiermee bedoelt. “Het is voor ons niet ‘één patiënt, één product’. Dat zou financieel onhaalbaar zijn. Het is voor ons veel meer: kijken of een bepaalde therapie bij een bepaalde patiënt kan werken. Hierdoor zullen uiteindelijk alleen patiënten worden behandeld waarvoor het middel bewezen effectief kan zijn.”
Voorspellende software
Om te kunnen voorspellen bij welke patiënt de behandeling kan aanslaan, ging Glycostem eind 2018 een samenwerking aan met ENPICOM. “We willen leren welke factoren bepalend zijn voor het slagen van de behandeling. Daarbij kijken we naar de persoonlijke situatie van een patiënt, het type kanker en wat de tumorcellen doen om aan het immuunsysteem te ontsnappen. Op basis daarvan willen we software ontwikkelen, waarmee we kunnen voorspellen of de behandeling bij een bepaalde patiënt effectief kan zijn.”
Samenwerking met bedrijven als ENPICOM is cruciaal voor de ontwikkeling van dergelijke technologieën, en Brabant biedt hiervoor volgens Spanholtz een “stimulerende” omgeving. “Een investeerder verwees laatst naar Den Bosch als Den Boston, want ‘hier gebeurt het’. Overal zie je biotechbedrijven ontstaan. Dat merk je ook op het Pivot Park, dat inmiddels zo goed als vol zit. Zeker in het veld van Immuno-Oncology zitten in deze regio veel goede bedrijven, waar we graag mee samenwerken.”
Deel deze pagina
